Podsumowanie działalności Koła Naukowego „Etno” 2023-2025

           We wtorek 24 czerwca 2025 roku o 18:30 odbyło się spotkanie walne Koła Naukowego Studentów Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UW „Etno”. Na ostatnim spotkaniu w tym roku akademickim podsumowaliśmy dwuletnią działalność Koła, które zostało reaktywowane w maju 2023 roku. Przez ten czas do Koła zapisało się 44 studentów IEiAK, reprezentujących wszystkie lata i stopnie studiów oraz 16 studentów z innych jednostek UW, pochodzących z Wydziału Historii, Wydziału Artes Liberales, Wydziału Polonistyki, Wydziału Neofilologii, Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych, Wydziału Prawa i Administracji, Wydziału Orientalistycznego, Wydziału Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych. Wydziału Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji.

            W ciągu dwóch lat zorganizowaliśmy 31 spotkań dyskusyjnych o bardzo różnorodnej tematyce (transpłciowość, fotografia chłopska, lokalność na Podhalu, walka o tożsamość na Mazurach, estetyka w warsztacie antropologa, antropologiczne badanie jedzenia i konsumpcji, historia polskiej wsi, disco polo, męskość w Etiopii, historia kobiet). Nasze spotkania prowadzili zarówno studenci i pracownicy IEiAK UW, jak również badacze z innych dyscyplin, czy ośrodków naukowych. Tym sposobem gościliśmy m. in. prof. Annę Niedźwiedź z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ, prof. Mateusza Wyżgę z Instytutu Historii i Archiwistyki UKEN, prof. Justynę Straczuk z Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, prof. Agnieszkę Halembę z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN czy dr Piotra Szatkowskiego z Instytutu Slawistyki PAN.

           Świetną okazją do dialogu badaczy z różnych dyscyplin były organizowane przez nas interdyscyplinarne debaty eksperckie. Pierwsza z nich odbyła się pt. „Chłopska historia, wiejska współczesność. Jak badać wieś?”. Wzięli w niej udział dr hab. Tomasza Rakowskiego, dr hab. Tomasza Wiślicza z Instytutu Historii PAN, dr hab. Magdaleny Lubańskiej, dr hab. Dobrochny Kałwy z Wydziału Historii UW (27.11.2023). Natomiast w następnej debacie pt. „Wobec sacrum. Jak badać religię i religijność?" uczestniczyli prof. Anna Niedźwiedź z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ, prof. Aleksandra Sulikowska-Bełczowska z Instytutu Historii Sztuki UW, dr hab. Magdalena Lubańska oraz prof. Robert Wiśniewski z Wydziału Historii UW (9.12.2024).

            Prowadziliśmy również dyskusje na temat różnych monografii. Pierwsze spotkanie Koła było poświęcone książce Larry’ego Wolffa „Wynalezienie Europy Wschodniej. Mapa cywilizacji w dobie Oświecenia” (31.05.2023). Rozmawialiśmy też o nowej monografii dr Amandy Krzyworzeki „Od przysługi do konfliktu. Antropologiczne spojrzenie na pracę” (23.04.2025) czy też o książce powstałej pod redakcją dr hab. Magdaleny Lubańskiej „Kruche życia po obu brzegach Sanu” (22.01.2025).

            Przy dobrej pogodzie obywały się spacery etnograficzne po różnych dzielnicach Warszawy – Muranowie (21.11.2023), Żoliborzu (18.05.2025) i Ursynowie (23.11.2024). W ich ramach uczyliśmy się analizować przestrzeń miasta, różne aspekty związane z krajobrazem, zielenią czy tworzeniem dziedzictwa. Odbywały się też innego rodzaju wyjścia, jak oprowadzanie kuratorskie w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie (15.11.2024) albo wyjazd integracyjny dla studentów pierwszego roku licencjatu do Kolbuszowej (25-27.10.2024). Ponadto odbył się wyjazd na Suwalszczyznę pod kierownictwem dr Katarzyny Waszczyńskiej (12-14.04.2024), śladami staroobrzędowców i mniejszości litewskiej, a także wyjazd do Gdyni i Gdańska poprowadzony przez Jakuba Busza (8-10.03.2024), gdzie przyglądaliśmy się tym miastom z perspektywy studiów migracyjnych, badań nad pamięcią lub też środowiskiem. Wyjątkowym projektem był letni obóz badawczy „Kurpiografia” (5-11.08.2024, 12-18.08.2024), który odbył się pod hasłem „Czy rozpoznajesz swoją wieś sprzed 60 lat?”. Całym przedsięwzięciem kierowała Łucja Samorajczyk. Uczestnicy przeprowadzili ok. 500 wywiadów w 10 kurpiowskich wsiach i zgromadzili 3000 zdjęć dokumentujących badane miejscowości.

            Bardzo dużym osiągnięciem było zorganizowanie dwóch studenckich konferencji antropologicznych – „Opowiedzieć Świat na Nowo” (7-8.06.2024) oraz „Miejsca Antropologii” (20-22.05.2025). Na pierwszej z nich wygłoszono 18 referatów, których autorzy reprezentowali aż 5 uniwersytetów i politechnikę. Wystąpieniom towarzyszyła dyskusja panelowa pt. „Z naszego na polski. Jak mówić, żeby ludzie nas słuchali”, w której wzięli udział wybrani referencji, a także warsztaty alternatywnego pisania etnografii, prowadzone przez dr Piotra Cichockiego. Powstał również podkast pokonferencyjny. Druga konferencja odbyła się przy okazji świętowania jubileuszu 90-lecia warszawskiej etnologii. Oprócz 28 zaprezentowanych referatów studenckich reprezentujących 7 uczelni, odbyły się też warsztaty etnograficzno-artystyczne w Porcie Praskim, prowadzone przez dr Iwę Kołodziejską.

            Ważna była dla nas popularyzacja nauki, stąd też kładliśmy nacisk na szeroką promocję wydarzeń Koła. Często większość publiczności na spotkaniach dyskusyjnych stanowiły osoby spoza Uniwersytetu Warszawskiego, dzięki czemu zyskiwały one rangę przestrzeni upowszechniającej antropologiczne spojrzenie na rzeczywistość. Kilkukrotnie nasze spotkania były zapowiadane w Radiowym Centrum Kultury Ludowej, a członkowie Koła występowali na antenach Programu Czwartego Polskiego Radia, Radia Kampus czy TVP3. Popularyzację wiedzy miały na celu warsztaty „Jak poznawać świat i drugiego człowieka?”, które przeprowadziliśmy w III LO w Gdyni (13-14.06.2024). W ramach tych zajęć uczniowie mogli zapoznać się z pojęciami etnografii i antropologii, wziąć udział w prezentacji nt. regionalności i lokalności, ćwiczyć umiejętność pisania kwestionariusza, przeprowadzania wywiadu etnograficznego, a także podsumowywania i raportowania wyników na podstawie zgromadzonych materiałów.

            Zwieńczeniem wspomnianych warsztatów było podpisanie listu intencyjnego między naszym Wydziałem Nauk o Kulturze i Sztuce, a III LO w sprawie dalszej współpracy edukacyjnej. W toku naszej działalności często współpracowaliśmy też ze Stowarzyszeniem „Pracownia Etnograficzna” przy organizacji debat, spotkań czy biorąc udział we współtworzeniu 17. i 18. edycji Przeglądu Filmów Etnograficznych „Oczy i Obiektywy” (15-17.11.2024, 15-17.11.2025).

           Warto wspomnieć jeszcze o powstaniu sekcji „Antropologia i Sztuka” (22.05.2024), której motto brzmiało „Sztukę badać i sztuką badać”. Kierowały nią Marta Bareja i Ewa Mazgajska. W ramach sekcji powstał Teatr Antropologiczny, którego działania performatywne można było obserwować w przestrzeni IEiAK (15.04.2025).

            Podsumowując, były to dwa lata intensywnych prac, inspirujących spotkań, wielu różnorakich wydarzeń, które służyły społeczności IEiAK i nie tylko. Nie byłoby to możliwe jednak bez sprawnej pracy zarządu i grona studenckiego, jak również bez wsparcia ze strony pracowników Instytutu i Wydziału. Przede wszystkim warto w tym miejscu podziękować prof. Annie Malewskiej-Szałygin i dr Marii Małanicz-Przybylskiej za sprawowanie funkcji opiekunek naukowych Koła, dr Helenie Patzer za inspirację do reaktywacji Koła, dziekanowi Krzysztofowi Skwierczyńskiemu za przyznawane dofinansowania, p. Michałowi Głuszkowi i p. Magdalenie Lejman za całe wsparcie administracyjne, bez których nie odbyłoby się żadne spotkanie.