Laboratorium etnograficzne: Staroobrzędowcy nad Dunajem
|
Prowadzący: Wojciech Lipiński
Uczestnicy grupy: Monika Jankowska, Anna Jurkiewicz, Rafał Kłeczek, Kaja Maćko-Gieszcz, Emilia Piechowska, Aleksandra Reczuch, Olga Rodak, Rafał Rukat, Marta Rutkowska, Julia Szawiel, Patryk Zakrzewski, Agnieszka Zarzyńska.
Badania w latach: 2010-2012
Teren:
Ukraina, obwód odeski, rejony: izmailski, kilijski
W południowej Ukrainie, na zachód od Odessy, położony jest region zwany Budziakiem. Jest to region wieloetniczny (mieszkają tam min. Ukraińcy, Rosjanie, Mołdawianie, Bułgarzy), ale też zróżnicowany pod względem wyznaniowym. Obok wyznawców prawosławia, spotkamy tam liczne wspólnoty protestanckie oraz staroobrzędowców. Ci ostatni, zwani w Budziaku Lipowanami, mieszkają w okolicach Izmaiłu i Kilii, w pobliżu delty Dunaju.
Badania:
W XVII wieku w rosyjskim prawosławiu wprowadzono reformy. Nie zgodziła się na nie znaczna część wiernych. Nazywamy ich staroobrzędowcami lub starowiercami. Ponieważ byli prześladowani, wielu a nich uciekało poza granice Rosji. W efekcie takich migracji powstały skupiska starowierców w delcie Dunaju – na terenie ukraińskiego Budziaku oraz w sąsiedniej Rumunii. Siłą spajającą przez wieki wspólnoty staroobrzędowe było rygorystyczne trwanie przy zasadach religijnych sięgających czasów sprzed reformy. W XX wieku oddziaływanie tych zasad uległo daleko idącemu zmniejszeniu. W Budziaku stało się tak za sprawą polityki ateizacji czasów Związku Radzieckiego, procesów modernizacji i globalizacji. Wszystkie te uwarunkowania staraliśmy się uwzględniać w trakcie badań prowadzonych wśród Lipowan – rosyjskich staroobrzędowców w Budziaku. Skupiliśmy się na dwóch węzłowych i na różne sposoby powiązanych ze sobą zagadnieniach: kultury religijnej i tożsamości. Interesowało nas jak wspomniane uwarunkowania – zarówno współczesne, jak i te wcześniejsze, ale wciąż w istotny sposób oddziałujące na społeczność – wpływają na życie religijne i samoświadomość Lipowan.
Efekty badań
1. Zbiór tekstów: Lipowanie. Kultura religijna i tożsamość naddunajskich staroobrzędowców,
red. W. Lipiński, Wydawnictwa UW, Warszawa 2015.
Spis treści - pdf
Fragmenty książki: Poza stereotyp.Badania wśród staroobrzędowców z ukraińskiego Budziaku - pdf
2. Prace laboratoryjne (archiwum IEiAK):
Badania realizowano w ramach grantu MNiSW nr N N109 313537 „Zróżnicowanie etniczne i wyznaniowe ukraińskiego Budziaku”
Cerkiew w Wiłkowie, 2012. fot. W.Lipiński
Procesja odpustowa. Mirnoje, 2010. fot. W.Lipiński
Kult ikon to ważna część religijności staroobrzędowców. Nowa Niekrasowka, 2012. fot. W.Lipiński
Zwierzchnik Rosyjskiej Prawosławnej Cerkwi Staroobrzędowej metropolita Kornilij wizytuje parafię w Nowej Niekrasowce. Metropolita kroczy po kobiercu z kwiatów i chust, które rozścielają przed nim parafianki. 2012. fot. W.Lipiński
W oczekiwaniu na wizytę metropolity. Nowa Niekrasowka, 2012. fot. W.Lipiński
Cerkiew w Starej Niekrasowce. 2012. fot. W.Lipiński
W drodze do cerkwi. Murawliowka, 2010. fot. W.Lipiński