Promocja książki Magdaleny Zowczak Religijność na pograniczach. Eseje apokryficzne
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW
oraz Wydawnictwo DiG serdecznie zapraszają
na promocję książki prof. Magdaleny Zowczak
Religijność na pograniczach. Eseje apokryficzne
DiG, 2015
W spotkaniu wezmą udział: prof. Urszula Augustyniak, dr Zbigniew Benedyktowicz, dr Michał Łuczewski, prof. Mikołaj Olszewski, dr Kamila Baraniecka-Olszewska oraz autorka książki, a poprowadzi je prof. Lech Mróz.
Więcej o książce:
Książka zawiera eseje z zakresu antropologii religii, powstałe w kontekście badań etnograficznych. Interpretuje wybrane zjawiska kultury symbolicznej, a zwłaszcza religijności, obserwowane w ciągu dekady 2003-2013, w kontekście transformacji społecznej w Polsce. Są to zarazem zjawiska, które wydawały się autorce symptomatyczne dla Europy Środkowo-Wschodniej jako emanacje tutejszej, zmieniającej się tożsamości. Opis praktyk kulturowych łączy ich semantykę z działaniem, zgodnie z założeniem, że „wyobrażenia są faktami społecznymi”. W tekście monografii przewijają się stale dwa pojęcia: apokryf i pogranicze, które są głównymi tematami dwóch pierwszych esejów. Próba określenia relacji między antropologią a historią w badaniach polsko-ukraińskiego pogranicza stanowi zarazem wprowadzenie w praktykę badań etnograficznych, które dostarczyły tej monografii materiału źródłowego. Apokryfowi nadano szersze znaczenie niż to, które przyjęło się na gruncie filologii i teologii, uznając go za kulturową praktykę pogranicza — wyznaniowego, społecznego, etnicznego, językowego, a zatem również pogranicza tożsamości — w relacji do dyskursów dominujących. Sprecyzowanie relacji między praktykami apokryfu i pastiszu jest punktem wyjścia dla refleksji nad procesami transformacji kulturowej
Niektóre z esejów rozwijają w syntetycznej formie interpretacje biblii ludowej, włączonej w kulturę rolniczą Europy środkowo-wschodniej, stanowiąc kontynuację monografii Biblia ludowa. Interpretacje wątków biblijnych w kulturze wsi (2000). Należą tu eseje o zmieszaniu dwóch Przymierzy (Starego i Nowego Testamentu) w tradycji religijnej ludowego katolicyzmu oraz o kulturowych rolach świętego Piotra, Judasza i Lilit. Te dwie ostatnie postacie stały się ikonami kultury popularnej, a konfrontacja ich dawnych i nowych ról pozwala śledzić zmiany kulturowe, jakie dokonują się w procesie transformacji, w konkretnych kontekstach politycznych. Niemniej radykalne zmiany w dyskursach o kulturze przedstawia esej poświęcony wybranym przykładom interpretacji kultu maryjnego w polskiej etnologii i antropologii kulturowej. Doniosłe wydarzenie religijne tej dekady, śmierć Jana Pawła II, jest tematem eseju poświęconego poszukiwaniom współczesnych środków ekspresji doświadczenia religijnego. Aspekt rytualny kultury religijnej w jego tradycyjnej postaci przedstawia studium ofiary, praktykowanej do dziś przez niektóre środowiska bułgarskich i macedońskich chrześcijan w postaci krwawego Kurbanu. Ostatni esej podsumowuje relacje między kulturą ludową a popularną; uwzględnia stan współczesnej religijności „kościelnej” oraz jej pogranicza i skupia się na pamięci i praktykach upamiętniania kultury żydowskiej jako decydujących w konstruowaniu współczesnej tożsamości hominis religiosi, symptomatycznych dla stosunku wobec Innego.
