Między władzą spojrzenia a praktyką. Antropologia krajobrazu

Łukasz Smyrski
Rok wydania: 
2018
ISBN: 
978-83-64363-92-4

Dla Urianchajów Ałtaj jest nie tylko „zwyczajnym” miejscem zamieszkania, ale także potężną siłą przenikającą ludzkie życie. Ludzie, którzy żyją w Ałtaju na co dzień, po imieniu nazywają każdą rzekę, górę, jezioro czy dolinę. Swoją obecnością nadali mu wymiar duchowy. Zawierzyli górom kości swoich przodków, a błękitnemu niebu los potomków. W ten sposób w ciągu wieków wytworzył się szczególny dialog, w którym ludzie i Ałtaj uczestniczą na równych prawach.

Czym jest krajobraz?

Dla outsidera krajobraz jest tożsamy przede wszystkim z określonym widokiem i stanem, jaki wywołuje. Dla insidera jest złożonym procesem życiowym, opartym na doświadczeniu, lokalnej wiedzy i miejscowych sposobach działania. Krajobraz insidera nie jest chwilowym efektem, obrazem uchwyconym przez spojrzenie, ale obejmuje całość praktyki życiowej wynikającej z mieszkania w danym środowisku. Nie jest zapisem piktograficznym, ale społecznym procesem tworzenia się złożonych i różnorodnych relacji między ludźmi, ziemią, środowiskiem, podmiotami nie-ludzkimi, wynikającym z doświadczeń życiowych i działalności jednostek.

Książka ilustrowana kolorowymi fotografiami krajobrazu mongolskiego

Więcej informacji na stronie wydawnictwa

Spis treści

  • Podziękowania / 9
  • Wprowadzenie /11

Część I INTERDYSCYPLINARNE STUDIA NAD KRAJOBRAZEM. INSPIRACJE I POLEMIKI

Rozdział 1

  • W stronę estetyki i historii sztuki. Krytyka wizualnego dyskursu krajobrazu /35
  • Estetyka i wizualny charakter krajobrazu. Władza spojrzenia/ 37
  • Malarstwo pejzażowe /48
  • Porządek i kontrola. Perspektywa insidera i outsidera/ 51
  • Krajobraz jako narzędzie badania procesów /54

Rozdział 2

  • Wokół fizjografii i idei. Krajobraz w geografii /62
  • Geografia — między przyrodoznawstwem a naukami społecznymi. Zwrotność geografii i antropologii /63
  • Morfologia krajobrazu /73
  • Idea krajobrazu /78

Rozdział 3

  • Archeologie krajobrazu. W kierunku fenomenologii i poststrukturalizmu /86
  • Nowa archeologia /87
  • Krytyka nowej archeologii. W stronę archeologii postprocesualnej /91
  • Na pograniczu archeologii i antropologii /98
  • Fenomenologia krajobrazu /102

Część II ANTROPOLOGIA KRAJOBRAZU. KONTEKSTY BADAWCZE

Rozdział 4

  • Krajobraz jako środowisko. „Neutralność” krajobrazu i perspektywa outsidera /117
  • Krajobraz a trajektoria antropologii. Prolegomena /117
  • Krajobraz jako rama konwencjonalna w monografiach etnograficznych /122

Rozdział 5

  • Perspektywy lokalne w badaniach krajobrazu /132
  • Perspektywa emiczna w postrzeganiu krajobrazu /132
  • Poza dychotomią natura–kultura. Teoria komplementarności Kirsten Hastrup/139
  • Krajobraz jako proces. Teoria bezpośredniego postrzegania Tima Ingolda /145
  • Perspektywa zamieszkiwania /151

Rozdział 6

  • Kolonializm a badania krajobrazu /157
  • „Zachodnie” spojrzenie i europocentryczne podejście do krajobrazu /157
  • Mapy, krajobrazy i kontrola przestrzeni /162
  • Historia imperialna i przestrzenna. Kolonizacja Australii /167
  • Krajobraz a etnografia Aborygenów /169
  • Czas Snu a współczesność. Krajobraz, ziemia i przodkowie klanowi /172
  • Procesy dekolonizacyjne /176
  • Archeologia i krajobraz w kontekście dekolonizacji /184

Część III ETNOGRAFIA KRAJOBRAZU

Rozdział 7

  • Bajgal’ a zachodnie pojęcie środowiska. Krajobraz w Mongolii /199
  • Przyroda — środowisko — krajobraz /200
  • Bajgal’ i ekologia zmysłowa /213
  • Teoretyczne ujęcia krajobrazu w Mongolii /219

Rozdział 8

  • Urianchajowie. Kontekst historyczny i miejsce badań / 224
  • Tło historyczne /225
  • W terenie /231

Rozdział 9

  • Lokalne konceptualizacje Ałtaju. W stronę etnografii krajobrazu /244
  • Holistyczny wymiar Ałtaju. Altaj Delchij i Trzynaście Ałtajów /244
  • Ontologia Altaj Delchij /254
  • Materialne reprezentacje Ałtaju /265
  • Ałtaj w eposie urianchajskim /276

Rozdział 10

  • Relacje ludzi z ziemią. Życie w obrębie nutagu /284
  • Siła törsön nugatu /287
  • Praktyka życiowa a unasan nutag /293
  • Z dala od nugatu /297

Rozdział 11

  • Ludzie i góry w granicach nutagu /305
  • Lokalna geografia doliny Sziwrin Gol /306
  • Góra Chaldzan Burugtej /311

Rozdział 12

  • Praktyki koczowania w kontekście stanowienia krajobrazu /326
  • Krajobraz a praktyczna sfera życia /327
  • Doroczny rytm koczowania w nugatu /331
  • Dobre miejsce. Jurty a krajobraz /342
  • Ofiary tachilga w kontekście stanowienia krajobrazu. Potencjalność krajobrazu / 349
  • Zbiorowe składanie ofiar w somonie Duut /352

Zakończenie / 361

Bibliografia /369

Słowniczek wybranych terminów mongolskich /386

Indeks pojęć, nazw geograficznych i etnicznych /389

Indeks osób /403

Wykaz ilustracji /408

Contents /410