Transnarodowe powiązania na zachodnim pograniczu Ukrainy. Etnografia mobilności, pracy i obywatelstwa w niepewnych czasach 

Przedmiotem wystąpienia będzie rola granicy państwa w życiu codziennym mieszkańców regionu Zakarpacia (Zakarpatska Oblast) w zachodniej Ukrainie. Ignacy Jóźwiak przeprowadził badania terenowe w trzech miejscowościach położonych, odpowiednio, na granicy ze Słowacją, Węgrami i Rumunią. Badania poświęcone były praktykom wykorzystania granicy i powiązań transnarodowych oraz zmian, jakie zaszły w tym obszarze w ciągu ostatnich lat. W sytuacji przekładającego się na ekonomiczną recesję kryzysu politycznego (okupacja Krymu, konflikt zbrojny w Donbasie), obywatele i obywatelki Ukrainy doświadczają większej niż do niedawna presji migracyjnej, zaś na zachodnim pograniczu tego kraju obserwujemy zwiększone wykorzystanie istniejących już wcześniej kontaktów transnarodowych. Szczególną uwagę kierowana jest na zjawisko nabywania węgierskich paszportów przez mieszkańców i mieszkanki Zakarpacia. Praktyka ta ułatwia zarówno regularne wizyty „po drugiej stronie granicy”, jak i podejmowanie, zarówno czasowej jak i permanentnej, migracji zarobkowej. Obserwowane zjawiska Jóźwiak interpretuje jako „wyłomy w Twierdzy Europa” oraz „rozmazane granice państwa narodowego”. Według niego działania podejmowane przez mieszkańców regionu świadczą o ich indywidualnej oraz grupowej sprawczości i przedsiębiorczości. Sprawczość ta ma jednak pewien horyzont (by nie powiedzieć, „swoje granice”). Niezależnie od wzmożonego wykorzystywania granicy jako szansy i zasobu, niektórzy przekraczają ją codziennie, inni nigdy nie byli po jej drugiej stronie. Posiadanie „unijnego” paszportu sprawia, że pozycja osoby legitymującej się nim staje się uprzywilejowana w kontekście selekcji zachodzącej na przejściach granicznych. Nie eliminuje jednak nierówności i wykluczających mechanizmów wpisanych w funkcjonowanie granic państw. 

Badania przeprowadzone zostały w ramach projektu „Zmieniająca się dynamika powiązań trans-granicznych w ‘peryferyjnym centrum’. Projekt rewizyty etnograficznej”realizowanego w latach 2016 – 2017 w Ośrodku Badań nad Migracjami UW w ramach grantu PRELUDIUM-9 Narodowego Centrum Nauki.

Biogram:

Ignacy Jóźwiak, związany z Ośrodkiem Badań nad Migracjami UW badacz granic i migracji pracowniczych o mieszanej socjologiczno-antropologicznej (lub vice versa) tożsamości dyscyplinarnej. W centrum jego naukowych zainteresowań leżą granice państw, pogranicza oraz migracje zarobkowe ze szczególnym uwzględnieniem Ukrainy. 

Polecane lektury:

Jóźwiak, I. (2017). Mobility, work and citizenship in uncertain times. An ethnography of cross-border links at the boundaries of the European Union, CMR Working Papers, nr 95(153), on-line: http://www.migracje.uw.edu.pl/publikacje/mobility-work-and-c...

Tátrai, P., Erőss, Á., Kovály, K. (2017). Kin-state politics stirred by a geopolitical conflict: Hungary’s growing activity in post-Euromaidan Transcarpathia, Ukraine, Hungarian Geographical Bulletin66(3): 203-218, on-line: http://ojs3.mtak.hu/index.php/hungeobull/article/view/543