Jubileusz: 90 lat na UW

W roku akademickim 2024/2025 obchodzimy jubileusz 90 lat etnologii i antropologii na UW.

Poniżej dzielimy się wstępnym harmonogramem obchodów, który będziemy systematycznie uzupełniać.

KALENDARZ OBCHODÓW 90.LECIA ETNOLOGII NA UW 2024/2025

18 grudnia 2024

inauguracja obchodów - otwarcie wystawy 90 lat etnologii na Uniwersytecie Warszawskim [1] - IEiAK UW

26 lutego 2025

Siedziba etnologii niejedno miała imię [2] - spacer z dr. Krzysztofem Braunem po miejscach związanych z etnologią na UW
zbiórka na ul. Hożej 74 o godz. 12:30

12 marca 2025

Otwiarcie Galerii Gabinet i wernisaż wystawy Julii Ciunowicz Włókno i schronienie [3]

19-20 maja 2025

konferencja krajowa 90.lecie etnologii na UW: pamięć, zaangażowanie, przyszłość… [4]
Pałac Kazimierzowski, Sala Senatu, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28

20-22 maja 2025

konferencja studencka Miejsca antropologii [5]

9-11 czerwca 2025

konferencja międzynarodowa Togetherness, Solidarity, Relational Knowledge. Towards a Convivial Anthropology [6]

Choć świętować będziemy cały rok, kulminację obchodów zaplanowaliśmy na 19 i 20 maja 2025 roku. W te dwa świąteczne dni chcemy Państwa zaprosić do bycia razem z nami, wzięcia udziału w panelach konferencyjno-dyskusyjnych, w trakcie których porozmawiamy o naszej przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, a także w wydarzeniach artystyczno-towarzyskich.

Pamięć, zaangażowanie, przyszłość - harmonogram wydarzeń

PONIEDZIAŁEK 19.05.2025 - IEiAK UW, ul. Żurawia 4

14.00-14.30 Uroczyste otwarcie obchodów

14.30-16.30 Skąd, gdzie, dokąd? To my.

17.00-18.00 Nie tylko nauka: rozmowy, wydarzenia

Joanna Koźmińska [7] i Katarzyna Waszczyńska: Wystawa „Na osi czasu"
Julia Ciunowicz i Tomasz Rakowski: Włókna i historie: praktyki badawcze
Remigiusz Mazur-Hanaj: Nagrania terenowe snów
Ewa Klekot: Ludzie z fabryki porcelany
Grupa Zakole i Iwa Kołodziejska: Szukając języka. Artystki i etnografki, ludzkie i poza-ludzkie koalicje

19.30 Koncert zespołu CóryMary, "Między Nami", ul. Bracka 20

WTOREK 20.05.2025 - Pałac Kazimierzowski, Sala Senatu, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28

10.00-11.30 Na wileńsko-warszawskiej osi czasu

Anna Engelking: Genealogia warszawskiej etnologii, czyli o dwóch uczelniach, trzech katedrach i jednym instytucie
Anna Malewska - Szałygin: Studenckie praktyki i badania terenowe
Magdalena Zowczak [8]: Tożsamości, pogranicza, diaspory. Badania polsko - ukraińskie (1999–2016)

12.00-14.00 Ku odpowiedzialności… 20 lat później. Panel dyskusyjny poświęcony antropologii zaangażowanej

Osoby uczestniczące: Monika Baer, Marcin Brocki, Michał Buchowski, Julia Buyskykh, Agnieszka Caban, Agnieszka Kościańska, Magdalena Siemaszko, Robert Statkiewicz
Moderatorka: Magdalena Radkowska-Walkowicz [9]

14.00-15.00 lunch

15.15- 16.45 Miejsca antropologii – głosy młodych

Mikołaj Witkowski: Miejsca akcji: topologie pamięci o wojnie i powojniu w nadsańskich wsiach okolic Sieniawy
Filip Purgał: Związek miejsca i tożsamości w ujęciu antropologicznym. Studium przypadku: czeski Žatec
Weronika Siemińska i Luxuan Wang: Grupa Osiedle. Studenci antropologii wychodzą z akademii

Z dziejów warszawskiej etnologii

Z okazji jubileuszu warto przypomnieć historię warszawskiej etnologii. Poniżej prezentujemy ważne postacie, wydarzenia i ciekawostki.

Cezaria Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowa

Cezaria Anna Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowa (1885-1967)
Etnolożka, profesorka uniwersytetów w Wilnie, Warszawie i Londynie, pierwsza kobieta habilitowana na UW (1922), pierwsza kobieta – profesorka nadzwyczajna w Polsce (1929). Założycielka Katedry Etnografii na UW (1934-1945). Pierwsza rektorka w historii polskiej akademii (1958), pierwsza polska przedstawicielka fenomenologii w badaniach nad kulturą ludową. Członkini Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu oraz Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland.

Więcej informacji: https://etnoznawcy.pl/biogram/cezaria-anna-baudouin-de-courtenay-ehrenkreutz-jedrzejewiczowa/ [10]

zdjęcia z archiwum rodzinnego Marty Ehrenkreutz-Jasińskiej

katedry etnologii tym wyróżniają się od innych nauk humanistycznych, że student musi (zapoznać się z materiałem w terenie), przyjrzeć się w muzeum przedmiotowi tak, aby dojrzeć jego cechy charakterystyczne

C. Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowa, Zakład Etnologii Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie i jego zadania, „Balticoslavica” 1933, t. I, s. 87

praca w zakładach etnologicznych nie może się ograniczać tylko do wykładów i ćwiczeń seminaryjnych i proseminaryjnych, opierających się na bibliotekach seminaryjnych, lecz powinna polegać, i to w bardzo znacznym stopniu, na ćwiczeniach, zaznajamiających słuchaczy z przedmiotem przez bezpośrednią z nim styczność, i to nie tylko w dziedzinie kultury materialnej, lecz i kultury duchowej i społecznej. […] w przeciwieństwie do innych przedmiotów działu humanistycznego, zakłady etnologiczne muszą być organizowane raczej w podobny sposób jak zakłady przyrodnicze, to jest opierać się na swego rodzaju pracy laboratoryjnej

C. Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowa, O potrzebach etnologii w Polsce, „Nauka Polska: jej potrzeby, organizacja i rozwój 1929, R.10, s. 256, 257

Z imieniem św. Cecylii wiążą żywoty dwa różne typy literackie: typ energicznej i dumnej rzymskiej arystokratki oraz typ ślepej i kornej dziewicy, z gołębim uśmiechem idącej na śmierć. […] Jak sobie wytłumaczyć to współistnienie dwu odmiennych wcieleń patronki muzyki, gdzie należy szukać ich wątków motywotwórczych? […] w pytaniu, nie chodzi mi o prawdę historyczną, ukrytą w legendzie. „Prawda”, jako fakt historyczny, interesuje mnie tylko drugorzędnie. Natomiast na plan pierwszy wysuwa się dążenie do odnalezienia tych nasion, z których wyrósł „mit” o św. Cecylii, choćby one nic wspólnego nie miały z życiem realnych. Nieprawda bowiem świata realnego staje się nieraz w wyobraźni ludzkiej prawdą o napięciu o wiele silniejszym, niż wszelkie prawdy niezbite i oczywiste, ale nie zapładniające twórczo fantazji

C. Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowa, Święta Cecylia (przyczynek do genezy apokryfów), Lwów 1922

Zdjęcia Cezarii Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz, profesor Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie w uroczystej todze (stroju akademickim), z okazji nadania jej Krzyża Niepodległości, 1929 rok.

Zbiory NAC: https://audiovis.nac.gov.pl/obraz/82323/cff807baf3bb39e85ce0... [11]

z archiwum rodzinnego M. Ehrenkreutz-Jasińskiej

Stanisław Poniatowski

zdjęcie z Archiwum UW

Stanisław Poniatowski (1884-1945)
Etnolog, antropolog i socjolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Organizator i kierownik Pracowni Etnologicznej w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, wykładowca antropologii i etnografii w Towarzystwie Kursów Naukowych (1913-1919). Dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie (1914-1919). Kierownik Zakładu Etnologii Instytutu Nauk Antropologicznych i Etnologicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1920-1939) oraz Katedry i Zakładu Etnografii i Etnologii UW (1934–1945). Zwolennik szkoły kulturowo-historycznej, interesował się teorią etnologii, genezą wytworów kulturowych i antropologią fizyczną. Prowadził badania etnograficzne wśród Goldów nad dolnym Amurem i Oroczanów nad Chungari.

Podobnie jak wszystkie inne nauki i, szerzej biorąc wszelka systematyczna praca, również i praca naukowa etnologa musi kierować się określonymi metodami, których zadanie prowadzić badaczy do obiektywnego i w każdorazowym stanie nauki tylko jednorazowego rozwiązania zagadnień dotyczących: krytyki materiałów, badania wytworów i badania ludów.

S. Poniatowski, Fakty etnologiczne i metody ich badań, „Lud” 1946, t. XXXVII, s. 32-33

Rzecz prosta, że jeden choćby i najlepszy badacz nie jest w stanie wyczerpująco poznać na miejscu współczesną mu kulturę jakiegoś ludu i wszystkie w niej zachodzące procesy. Toteż osiągnięta na miejscu znajomość obiektów i ich stosunków do otoczenia musi być następnie uzupełniana przy wyjaśnianiu faktów.

S. Poniatowski, Fakty etnologiczne i metody ich badań, „Lud” 1946, t. XXXVII, s. 43

W przeciwieństwie do problematyki, której rozwój jest nieograniczony, zakres etnologii da się wyraźnie ograniczyć na tle ogólnego zakresu wszelkich faktów, badanych przez nauki humanistyczne w najszerszym tego słowa znaczeniu, a więc z włączeniem do nich t.z. nauk społecznych. Fakty te pod względem swego charakteru dzielą się na: statyczne, obejmujące: obiekty i stosunku tych obiektów do swych środowisk i dynamiczne, obejmujące: zmiany w obiektach i zmiany w stosunkach obiektów do swych środowisk.

S. Poniatowski, O metodzie badań genezy wytworów w etnologii, maszynopis, s. 7; https://bibliotekacyfrowa.pl/en/dlibra/publication/64831/edi... [12]

Badania syberyjskie Stanisława Poniatowskiego
Stanisław Poniatowski wyruszył na Syberię 10.05.1914 r. Do Irkucka dotarł 24.05.1914 r., a następnie ruszył do Władywostoku i Chabarowska, a stamtąd motorówką do wioski Skoczeolan nad rzeką Amur − pierwszego punktu badawczego. Podczas ekspedycji gromadził dokumentację fotograficzną, wykonywał rysunki, zbierał informacje dotyczące kultury duchowej, przejawów życia społecznego i relacji ze środowiskiem naturalnym. Zebrał także przykłady: haftu, wycinanek, wyrobów z kory brzozowej, wzory ornamentów itd. Badania przerwała I wojna światowa. Poniatowski wyjechał z Kraju Nadamurskiego 8.08.1914.

Więcej patrz: http://poniatowski.ptl.info.pl/Stanislaw-Poniatowski [13]

czarno-białe zdjęcie grupy ludzi przed drewnianą chatą

źródło zdjęć: Archiwum Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego https://www.bibliotekacyfrowa.pl [14]

Jan Stanisław Bystroń

Źródło: http://pauart.pl/app/artwork?id=BZS_RKPS_12519_k_12 [15], Domena publiczna, Autorstwo zdjęcia nieznane

Jan Stanisław Bystroń (1892-1964)
Etnolog, historyk kultury, socjolog. Profesor Uniwersytetów w Poznaniu, Krakowie, Warszawie. Od 1934 r. prowadził wykłady z socjologii i polskiej kultury ludowej na Uniwersytecie Warszawskim, kierując jednocześnie Katedrą Socjologii (do 1948 r.) Bezpośrednio po wojnie był jednym z kuratorów w Katedrze Etnologii i Katedrze Etnografii Polski UW (1947 r.). Zajmował się historią kultury polskiej, w tym zwyczajów i obyczajów oraz kulturą ludową, socjologią wychowania, literatury, teorią komizmu, socjologią miasta.

Najważniejsze prace: Zwyczaje żniwiarskie w Polsce (1916), Wstęp do ludoznawstwa polskiego (1926), Socjologia (1931), Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVI–XVIII (t. 1–2, 1932), Megalomania narodowa (1935), Kultura ludowa (1936), Komizm (1939), Etnografia Polski (1947), Warszawa (1949).

W 1980 r. Ludwik Stomma opracował wybór tekstów autorstwa J.S. Bystronia pt. Tematy, które mi odradzano. Była to jedna z często zadawanych lektur, obok Megalomanii narodowej, podczas studiów etnologicznych.

Etnografowie zajmują się najchętniej przeżytkami odwiecznej przeszłości (…) ; można by stwierdzić, że najwięcej sentymentu mają oni do pozostałości pogańskich. Musimy sobie jednak jasno uświadomić, że tych treści pogańskich jest w dzisiejszej kulturze ludowej stosunkowo niewiele i że badanie zapatrzone w odległą przeszłość daje nam częściowe tylko, skąpe rezultaty. Należy przezwyciężyć ten - dość sentymentalny - punkt widzenia i przystąpić do badania kultury ludowej jako wciąż zmiennego kompleksu treści, pochodzących z rozmaitych źródeł; ta rozmaitość, ta ciągła zmienność winna być właściwym tematem naszych zainteresowań. Wówczas etnografia zamiast być archeologiczną nauką o pozostałościach dalekiej, przedhistorycznej przeszłości, stanie się żywą nauką o społeczeństwie wiejskim, ciągle rozmaitym i zmiennym.

J. S. Bystroń, Etnografia Polski, 1947, s. 23

Wiara we własne siły jest koniecznym warunkiem powodzenia zarówno dla jednostek, jak i dla całych grup społecznych; podtrzymywanie tej wiary wśród społeczeństwa musi być zawsze wytrwałą troską jego kierowników. Od realnej oceny łatwo jednak przejść do przeceniania samego siebie, do idealizacji grupy, a więc do megalomanii osobistej i społecznej

J. S. Bystroń, Megalomania narodowa, 1995 [na podstawie wydania z 1935], s. 13

Co to są te treści kulturalne?
Treści te są rozmaite; kultura jest bardzo obszernym kompleksem. Otóż przede wszystkim możemy tu wymienić pojęcia, które człowiek tworzy, stosunki społeczne (np. stosunek zależności jednostki od jednostki), czynności ludzkie i to zarówno w stosunku do innych ludzi (akcja społeczna), jak i do rzeczy (akcje techniczne). Treścią kulturalną będzie także każde dzieło rąk ludzkich, a więc zarówno broń, jak i potrawa, maszyna parowa, miasto. Treścią kulturalną są wreszcie postawy psychiczne czy to w stosunku do człowieka, czy grupy, instytucji czy nawet i świata zewnętrznego; tak więc miłość bliźniego, miłość ojczyzny, przywiązanie do zawodu czy szacunek dla władz, a wreszcie także i emocjonalny stosunek do
zwierząt, roślin, czy nawet i przedmiotów martwych

J.S. Bystroń, Kultura ludowa, 1947, ss. 19-20

Jeżeli chcemy zrozumieć dokładniej tzw. kulturę ludową, a więc kulturę ludu, w danym wypadku ludu polskiego, to oczywiście musimy zbadać, jakie są czynniki, tworzące i podtrzymujące tę kulturę. […] musimy zanalizować kulturę ludową jako całość, jako zespół wciąż zmiennych różnorodnych treści i poznać ich mechanizm

J.S. Bystroń, Kultura ludowa, 1947, s. 27

Witold Dynowski

fot. z Archiwum IEiAK UW

Witold Dynowski (1903-1986)
Prawnik, etnograf, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i PAN, odtworzył po wojnie warszawskie środowisko etnograficzne. Twórca Międzyuczelnianych Obozów Etnograficznych (MOE).

Przedstawiciel podejścia historycznego, interesował się etnografią regionalną, przepływem wytworów kulturowych. Prowadził badania na Wileńszczyźnie Należał do grona uczniów prof. Cezarii Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowej. Przed wojną został adiunktem Katedry i Zakładu Etnografii Polski na Uniwersytecie Warszawskim. Prowadził badania przemian kulturowych na Wileńszczyźnie (izolacja cywilizacyjna województwa wileńskiego i nowogródzkiego). Po wojnie, w 1946 habilitował się pracą na temat Żmudzi i Auksztoty i jako docent objął w 1949 kierownictwo Katedry Etnografii UW. Od 1953 był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. Twórca koncepcji i współorganizator Międzyuczelnianych Obozów Etnograficznych (MOE) odbywających się w latach 1952-1988. W latach 1964-1979 zorganizował i prowadził cztery polsko-mongolskie ekspedycje badawcze.

Najważniejsze publikacje:
Barwne kufry chłopskie z okolic Wileńszczyzny i Polesia, Wilno 1934
Sztuka ludowa Wileńszczyzny i Nowogródczyzny, Wilno 1935 (we współautorstwie z J. St. Bystroniem)
Kultura ludowa i ludoznawstwo w Polsce, Warszawa 1948
Współczesna Mongolia, Wrocław 1968

czarno-białe zdjęcie mężczyzny z psem i kotem

Zdjęcia z Archiwum IEiAK UW

Anna Kutrzeba-Pojnarowa

A. Kutrzeba-Pojnarowa, Archiwum IEiAK UW

Anna Kutrzeba-Pojnarowa [Kutrzebianka] (1913-1993)

Etnolog, profesor zwyczajny; prodziekan ds. naukowych Wydziału Historycznego UW; kierownik Zakładu Etnografii w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN; członkini rad naukowych: Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu, Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu. Prezeska Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego [16] (1976).

W latach 1953-1988 pracowała w Katedrze Etnografii Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie zajmowała się m.in. historią polskiej etnografii. Promotorka ok. 70 prac magisterskich.

Badaczka kultury polskiej wsi, w której poszukiwała cech szczególnych oraz wartości trwałych, powtarzalnych przestrzennie i czasowo. Interesowały ją zmiany kulturowo-społeczne na wsi i procesy ich przebiegu. Prowadziła badania na terenie Krakowskiego, Ziem Odzyskanych, Mazowsza (szczególnie na Kurpiowszczyźnie), Podlasia. Jej etnograficzną przystanią został Trześniów i okolice (Podkarpacie).

Z wsią Trześniów, leżącą na południowo-zachodnim skraju ówczesnego powiatu brzozowskiego, zetknęłam się po raz pierwszy dopiero w lecie 1948 roku. […] Od tego czasu po chwilę dzisiejszą codzienne sprawy i ważniejsze wydarzenia oraz zmiany w życiu […] wsi i jej okolic, stały się przedmiotem mojej uwagi i troski, a także obserwacji, którą zgodnie z uznanym w nauce terminem można by nazwać obserwacją uczestniczącą

A. Kutrzeba-Pojnarowa, Trześniów… 1988, s. 8

Przedstawiony przeze mnie obraz dawnej wsi wydawać się może z jednej strony namalowany zbyt ciemnymi barwami, kiedy piszę o pracy przekraczającej niejednokrotnie siły ludzkie, o zmaganiach z przyrodą (swoistym wyścigu z czasem, słońcem, pogodą) oraz niedostatkiem (przednówek). Jest on jednak prawdziwy. Z drugiej strony wydawać się może wyidealizowany, gdy mowa o postawach ludzkich, przywiązaniu do ziemi, rodziny, kulcie dobrej roboty, solidarności społecznej, pracowitości i honorze

A. Kutrzeba-Pojnarowa, Trześniów… 1988, s. 86

Chłopska kultura tradycyjna miała swe jasne i ciemne strony. Przypominając je trzeba mieć na uwadze, w jakich warunkach tworzyły ją kolejne pokolenia chłopów. Nad kulturą wsi ciąży nie zawinione przez nią jej podłoże historyczne. Podłoża tego nie można jednak nie doceniać także jako nośnika istotnych wartości, stanowiących ni tylko dziedzictwo przeszłości, ale i zadatek kultury przyszłości

A. Kutrzeba-Pojnarowa, Trześniów… 1988, s. 87

czarno-białe zdjęcie dwóch kobiet i dwóch mężczyzn

A. Kutrzeba-Pojnarowa w środku (z torebką), Suwałki 1972. Archiwum IEiAK UW

Anna_Zadrożyńska

Anna Zadrożyńska [17] (1938-2014)

Badaczka kultury współczesnej i interpretatorka sensów obrzędowości tradycyjnej, jedyna polska etnolożka prowadząca badania w PGR-ach i FSO, charyzmatyczna wykładowczyni "Etnografii Europy", promotorka 158 prac magisterskich dotyczących nietypowych obszarów kultury, autorka książek o ludowym świętowaniu i zjawiskach współczesnych.

Wieloletnia wykładowczyni (1963-2002) w Katedrze Etnologii i Antropologii Kulturowej 1982-3, pełniła funkcję zastępcy kierownika katedry ds. spraw studenckich, kierownika Zakładu Antropologii Kulturowej, kierownika Zakładu Etnologii Europy

Autorka książek (wybór) Wyrzeczysko. O świętowaniu w Polsce (we współpracy z Tadeuszem Maciejem Ciołkiem i Jackiem Olędzkim) 1976, Homo faber i homo ludens. Etnologiczny szkic o pracy w kulturach tradycyjnej i współczesnej, 1983, Powtarzać czas początku, cz. 1: O świętowaniu dorocznych świąt w Polsce, 1985; Powtarzać czas początku, cz. 2: O polskiej tradycji obrzędów ludzkiego życia, 1989, Światy, zaświaty o tradycji świętowań w Polsce, 2000, Świętowania polskie. Przewodnik po tradycji, 2001 Targowisko różności. Spojrzenie na kulturę współczesną, 2001

Autorka tłumaczenia : E. Durkheim, Elementarne formy życia religijnego. System totemiczny w Australii, 1990 (wznowienie 2010)

zdjęcie z Archiwum IEiAK UW

czarno-białe zdjęcie starszej i młodszej kobiety rozmawiających

zdjęcie z Archiwum IEiAK UW

zdjęcie z Archiwum IEiAK UW

Wydaje mi się, że etnologia (najwięcej wiem o warszawskiej) idzie w bardzo dobrym kierunku: weryfikuje przede wszystkim terminologię teorii i interpretacji, rozszerza pola badań na obszary istotne dla globalizującego się świata, podejmuje dyskusję z innymi dziedzinami nauki (nie tylko humanistyki), selekcjonuje teorie. Ogromną barierą, chyba nie do pokonania, jest struktura instytucji naukowych, Akademii, a zwłaszcza uniwersytetów.

„Wydaje mi się, że etnologia idzie w bardzo dobrym kierunku…”. Odpowiedzi na pytania Zbigniewa Jasiewicza, „Lud” 97, s. 332

Unikam rozważań terminologicznych. Według mnie nie prowadzą one do rozwikłania problemu nauki. Wydaje się, że etnograf (etnolog, antropolog) to - jak mawiał profesor Dynowski - przede wszystkim człowiek specyficznie spoglądający na świat, to nie profesja. Potem zrozumiałam, że ta specyfika wymaga wiecznego amatorstwa, w tym szlachetnym rozumieniu tego pojęcia jako przyznawania się do niewiedzy i bezustannego poszukiwania wiedzy o innym człowieku, starań w zrozumieniu jego działania. Innymi słowy etnolog wymaga rozdwojenia jaźni. Trzeba żyć własnym życiem, lecz jednocześnie mieć we własnym umyśle włączoną na stałe analityczną strukturę (żeby zapamiętywać to, co się obserwuje). Nie umiem już pójść na wesele, nie potrafię po prostu pójść i tylko się w tym wszystkim znaleźć towarzysko.
Jednocześnie jestem antropologiem i nic na to nie poradzę...

Innego końca świata nie będzie… z Anną Zadrożyńską rozmawia Filip Wróblewski, BARBARZYŃCA 2013 1(19), s. 19-20

Zofia_Sokolewicz

Fot. Archiwum UW

Zofia Sokolewicz (1934-2020)

Antropolożka kultury, etnolożka, etnografka, znawczyni problemów komunikacji międzykulturowej i integracji europejskiej; profesorka Uniwersytetu Warszawskiego

Wieloletnia kierowniczka i wykładowczyni Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej U.W. (obecnie Instytut), pomysłodawczyni Muzeum UW i inicjatorka idei Uniwersytetu Otwartego na Uniwersytecie Warszawskim (1992-1996), pierwsza dyrektorka Centrum Europejskiego UW. Promotorka ponad 200 prac magisterskich i kilkudziesięciu prac doktorskich; autorka między innymi podręcznika Wprowadzenie do etnologii (1974), redaktorka Etnologia: wybór tekstów (1969), Metody etnologii cz.1. (1981)

Zainicjowała powstanie nowej formy zajęć - Laboratorium etnograficznego ( od 1973 do dziś), które uważała za swoje główne osiągnięcie w pracy dydaktycznej.

Walczyła o przywrócenie dyscypliny etnologia/antropologia kultury, czego wyrazem był manifest “Przywrócić imię własne” PAUza nr 44, 2018.

Fot. Archiwum UW

Fot. M. Pokropek

Wywiad z Claude Lévi-Straussem, 1964, fot. Archiwum IEiAK UW

czarno-białe zdjęcie kobiety przed jurtą

Fot. Archiwum IEiAK UW

Fot. Archiwum IEiAK UW

Fot. J. Mroczkowska

widzę historię etnologii nie jako ewolucję myślenia o ludzkiej różnorodności, przegląd kolejnych definicji kultury, ale jako proces selekcji i wyborów dokonywanych przez kolejne pokolenia uczonych, bez względu na to, czy się nazywali etnografami, etnologami czy antropologami, teorii wyjaśniających powstanie różnic w obrębie kultury ludzkiej i przydawania im znaczeń.

Moje życie naukowe można sprowadzić do próbowania kolejnego klucza z wielkiego pęku, który dała mi teoria poznania („Lud”t. 95, 2011, s. 311)

wszyscy chyba zgodzimy się, że nadal jesteśmy trójnauką: antropologią, etnologią, etnografią. Jesteśmy antropologią w sensie ogólnej nauki o człowieku, pytającej, czy na pewno jesteśmy jednym gatunkiem, co nas dzieli i co nas łączy, jakie to ma konsekwencje dla naszego działania, stosunku do mniejszości, stosunku do obcych, stosunku do inności? W tym przypadku jesteśmy etnologią, porównawczą nauką badającą wspólnoty ludzkie. Jesteśmy humanistami, gdyż posługujemy się pojęciami analitycznymi, jak tekst, narracja, język, tożsamość, zakaz, etc., wykształconymi na gruncie humanistyki.

„Pierwszy tom Ludu - Manifest Programowy antropologii/ etnologii/ etnografii - ludoznawstwa polskiego” („Lud” t. 102, 2018, s. 97)

Siedziby etnologii

W ciągu 90 lat swojej historii studia etnologiczne i antropologiczne na Uniwersytecie Warszawskim odbywały się w 5 lokalizacjach, zmieniały się także nazwy jednostki prowadzącej.

Poniżej prezentujemy wszystkie pięć siedzib warszawskiej etnologii i antropologii na UW.

ul. Nowy Świat 72 - Pałac Staszica, 1934-1939, tu mieściły się Katedra Etnografii Polski pod kierunkiem prof. Cezarii Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowej oraz Katedra i Zakład Etnografii i Etnologii pod kierunkiem prof. Stanisława Poniatowskiego

ul. Hoża 74 - 1947-1970 Katedra Etnografii UW

ul. Nowy Świat 69 – 1970-1979 Katedra Etnografii UW

ul. Oboźna 8 - 1979-1997 Katedra Etnografii UW, od 1984 Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej UW

ul. Żurawia 4 - od 1997 roku siedziba Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej UW, przekształconej w 2001 roku w Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW